Related Papers
Çevre Devleti
Tolga Şirin
Elinizdeki çalışmanın konusu, daha çevreci bir anayasa ve devletin mümkünlüğü sorunudur. Bu sorunun hareket noktası ise bugün dünyanın farklı yerlerinde yükselen “çevresel anayasalcılık” (environmental constitutionalism) hareketi ve bu hareketin içinde her geçen gün güçlenen biçimde savunulan “çevre devleti” (Umweltstaat) belirlemesi. Çalışma, Haklar ve Araştırma Derneği’nin sürdürdüğü bir proje kapsamında verdiğim eğitimde kullandığım ders notlarına dayanıyor. Derneğin benden istekleri doğrultusunda bu notları bir kitapçığa çevirmeyi yerinde gördük. Bu notlara ilişkin iki not düşmem gerekiyor. Öncelikle daha kapsamlı bir çalışma için bir tür eskiz kabilinden aldığım bu notların sonraki bir çalışmanın taslağı ve ön adımı olarak algılanmasını isterim. İkinci olarak ise, çevreci bir devletin mümkünlüğü sorgulamasının, politik ekonomiden, toplumsal koşullardan ve siyasal dengelerden bağımsız yapılamayacağını kabul ediyorum. Fakat bu kabulüme rağmen, konuyu metodolojik olarak hukuk merceğinden ele almaya çalışmanın, bu gerçekleri yadsımak anlamına gelmeyeceğini düşünüyorum. Bu nedenle çalışmanın bu kayıtla okunmasını isterim. Bu iki nottan sonra çalışma hakkında bilgi vermek gerekirse; kitapçık, kısa kavramsal açıklamalara yer veren bir giriş ile başlayacak. Ardından “çevreci devlet” kavramını genel hatlarıyla tanıtıp devletin üç ögesini, çevreci bir perspektiften gözden geçirmeyi tasarlıyorum. Bu ögelerden “ülke” ögesinin bir hamaset nesnesi olması gerekiyor. Ülke başlığı altındaki mantık bu olacak. Ülkenin diğer pek çok şeyin yanı sıra ekolojik de bir değer taşıdığını işleyecek ve ülkeyi, ülkedeki doğal varlıkların, hayvanların ve hatta henüz doğmamış gelecek kuşakların korunması gerekliliğiyle birlikte kavramaya çalışacağım. “İnsan” ögesi ile ilgili başlıkta çevresel insan hakları hakkında genel nitelikte bilgiler sunacak ve insanlararası ilişkilerde çevreciliğin “kamucu” yönlerinin ağır bastığını anlatacağım. Diğerlerine göre biraz daha uzun olması muhtemel son başlığın Sunuş konusu “egemenlik” olacak. Bu başlığın altında egemenliği, önce klasik anlatıma koşut bir sıralamayla ele alıp konu çevre olduğunda dış egemenliğin bağımsızlıkçı yönünü uluslararası dayanışmayla ilişkilendireceğim. Devamında, “iç egemenlik”teki demokrasi/ulusal egemenlik yaklaşımının çevreci yurttaşlıkla anlam bulduğunu ortaya koyacağım. Daha sonra ise yasama, yürütme ve yargı erklerinin her üçünün de çevreci biçimde değişimi için mümkün olan bazı anayasal öneriler ve örnekler sunacağım. Daha derinlemesine bir çalışma için ilham verici bir ön adım olması beklentisiyle iyi okumalar dilerim. Bu vesileyle ekoloji mücadelesine çok değerli katkılar sunan değerli dostlarım Dr. Ilgın Özkaya Özlüer ile Dr. Fevzi Özlüer’e bana ve bu esere katkıları için, keza minik İlya Özlüer’e de daha güzel bir geleceğe dönük umut sağladığı için teşekkür etmek isterim. Son olarak, metne olan redaksiyon katkısı için Seda Özkan’a çok müteşekkirim.
İklim Krizi ve Hukukun Hak Temelli Dönüşümü: Uluslararası Hukuktaki Gelişmeler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
2022 •
Mehmet Botan Kayhan
Dünyamız, insan faaliyetleri sebebiyle ekosisteminde geri dönülemez ve yıkıcı sonuçlar doğuracak biçimde ısınmakta olup, insanlık bir iklim kriziyle karşı karşıyadır. İklim krizi, insan örgütlenmesini ciddi anlamda etkileyecek bir fenomen olarak sosyal yaşamı düzenleyen hukukun da bir konusudur. Dolayısıyla, bu çalışma da iklim krizine karşı hukuk eliyle nasıl mücadele edilebileceği sorgulanacaktır. Hukuk, iklim krizine yol açan kapitalizm ve liberal mülkiyeti güvence altına alan bir olgu olarak iklim krizinin failleri arasındadır. Bu doğrultuda çalışmanın ilk başlığında mevcut insan merkezli hukukun iklim krizi karşısındaki sınırlılıkları irdelenerek, bu paradigmanın nasıl aşılabileceği tartışılacaktır. İklim krizi karşısında hukukun nasıl bir dönüşüm geçirmesi gerektiği yönünde çeşitli görüşler olmakla birlikte genel olarak kabul gören ve iklim krizinin ilk kez düzenleme alanı bulduğu uluslararası çevre hukukunun da takip ettiği görüş, insan merkezli paradigma içerisinde kalınarak sürdürülebilir kalkınma kavramı ve insan hakları hukuku eliyle hukukun sınırlılıklarının aşılması yönündedir. Dolayısıyla çalışmanın ikinci bölümündeyse iklim krizi karşısında uluslararası çevre hukukunun dönüşümü irdelenecektir. Fakat uluslararası çevre hukuku, iklim kriziyle yeterli düzeyde mücadeleyi mümkün kılmamış ve bu durum sivil toplumda mahkemeler eliyle devletlerini iklim eylemi almaya yöneltme eğilimini oluşturarak hukuk dünyasında yeni bir dava tipi olan iklim davalarının doğmasını sağlamıştır. Bu doğrultuda, günümüzde devletlerin kapsamlı iklim eylemine yöneltilmesinin temel araçlarından biri haline gelen iklim davalarının dünyadaki önemli örnekleri incelendikten sonra çalışmanın üçüncü bölümünde henüz hiçbir iklim davası kararı vermemiş ve fakat ihtiva ettiği potansiyel sebebiyle iklim mücadelesinden çok önemli bir yere sahip Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin iklim krizi karşısında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne nasıl bir yön verebileceği inceleme konusu yapılacaktır.
Selçuk HFD
ANAYASA MAHKEMESİNİN BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA ÇEVRE HAKKINA YAKLAŞIMI - THE CONSTITUTIONAL COURT'S APPROACH TO RIGHT OF ENVIRONMENT IN INDIVIDUAL APPLICATION DECISIONS
2021 •
Kamile Türkoğlu Üstün
Çevre hakkı veya sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı, günümüzde artan çevre sorunları ve bunların diğer temel hak ve hürriyetleri etkisi bağ-lamında daha sık gündeme gelmekte ve tartışılmaktadır. Bu açıdan çevre hakkının yargısal makamlar nezdinde doğrudan koruma alanı bulması önem-li bir sorun teşkil etmektedir. Bu çalışmada Türk hukukunda Anayasa’nın 56. maddesinde tanınan sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkının, Anaya-sa Mahkemesine yapılan bireysel başvuru kararlarında ne ölçüde koruma bulduğu mevcut içtihatlar ışığında incelenmiştir. Türk hukukunda bireysel başvurunun sadece Anayasa ile AİHM ve taraf olduğumuz ek protokollerin ortak koruma alanında bulunan haklar açısından tanınması sebebiyle çevre hakkı, doğrudan bireysel başvuru konusu yapılamamaktadır. Ancak AİHM içtihatlarına paralel olarak Anayasa Mahkemesi, çevreye ilişkin meselelerden kaynaklı başvuruları Sözleşmede korunan başka temel haklar kapsamına sokarak korumaktadır. Bu başvurular çoğunlukla özel hayata saygı hakkı, adil yargılanma hakkı ve mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirilmektedir.
Fransız Çevre Şartı'na Bir Bakış - İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ekim 2012
Seda Yurtcanlı Duymaz
Afet Riski Altında Temel Hak ve Özgürlükler : 6306 Sayılı Afet Yasası Kapsamında Temel Hak ve Özgürlüklere Getirilen Sınırlamalar, Anayasa Hukuku Dergisi, 2013/4
Seda Yurtcanlı Duymaz
Sosyal Adalet için İnsan Hakları: Sosyal Haklar, TODAİE, 2014 içinde
Mahkeme Kararlarında Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı
Dilşad Çiğdem Sever
Anayasa Mahkemesi'nin Çevre Hakkı Perspektifi
2014 •
Yasemin Semiz
Bu calismada, Anayasa Mahkemesi’nin cevre hakkina yaklasimi incelenmistir. Bu kapsamda; oncelikle cevre hakkina iliskin kisa bir aciklama yapilmistir. Devamla, Anayasa Mahkemesi’nin cevre kavramini nasil tanimladigi arastirilmistir. Yuksek Mahkeme’nin, ekonomik kalkinma – temiz bir cevre celiskisini nasil ele aldigi, cevre hakkinin araclarina kararlarinda yer verip vermedigi sorularina yanit aranmistir. Anayasa Mahkemesi kararlarinda, uluslararasi cevre hukukuna iliskin gelismelere deginilip deginilmedigi sorusu da calismada irdelenmistir.
Çevre Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ( AİHM )
Şua Çavga
Birinci bölümde öncelikle çevre hakkı teriminin anlaşılması amacıyla bu hakkın tanımı, hukuki niteliği ve kapsamı hakkında açıklamalar yapılacak, daha sonra bu hakkın uluslararası ve ulusal düzlemdeki önemli kaynaklarına değinilecektir. Son olarak ise bu hakkın önemli ilkelerinden bahsedilecektir. İkinci bölümde ilk olarak AİHM’nin çevresel davalara koruma sağlarken özellikle dayandığı yorum yöntemleri ve doktrinlere değinilecektir. Üçüncü bölümde kabul edilebilirlik koşulları bakımından çevresel davalarda özellik gösteren birtakım hususlara yer verilecektir. Devamı bölümde ise çevresel davalarda AİHM’nin koruma kapsamını sınırlandıran bir etmen olarak ulusal takdir marjı doktrinine değinilecektir. Beşinci bölüm, AİHM’nin çevresel davalardaki yaklaşımını, çevre hakkına koruma sağlayan Sözleşme veya Ek Protokollerinde düzenlenmiş her bir hak bağlamında ele alacaktır. Son bölümde ise çevresel davalarda söz konusu olan usuli güvenceler, spesifik olarak çevresel davalara ait güvenceler ve genel olarak var olan güvenceler olarak ikili bir ayrımla incelenecektir.
Doğa ve Kent Hakları için Siyasal Strtejiler
Gizem Kuruoglu
Aykut Çoban ve Fevzi Özlüer'in editörlüğünde yayımlanan kitap, ekonomik sınıf ve ekolojik sınıf arasındaki ilişkiyi bilimsel verilerle anlatıyor.
Anayasa Mahkemesi'nin Çevre Hakkı Perspektifi Yasemin SEMİZ
ismail TAZEGÜL
